ضیانبوی: دولتی که با تاکید بر حقوق شهروندی رای گرفته یک دانشجوی ستاره دار هم زیاد است
چکیده :اگر این اراده در وزارت علوم باشد، هیچ‌کس ستاره‌دار نمی‌شود. سازمان سنجش می‌تواند حتی اگر استعلام منفی بوده، آن را قبول نکند. پس مسئولیت با دولت است. دولت موظف است این مسئله را حل کند، اما با وجود این، تفاوت زیادی بین ستاره‌دارشدن در دو دولت بود که طبیعی است؛ پایگاه مردمی این دولت کجا و پایگاه مردمی آن...
روی کاغذ فرایند ستاره‌دارشدن ساده – هرچند دردآور و ناخوشایند- است. اگر استعلام کلی نهادهای امنیتی درخصوص فردی منفی باشد، هسته گزینش سازمان سنجش او را از ادامه تحصیل بازمی‌دارد، اما ماجرا این‌قدر سرراست نیست. شاهد این گواه، تناوب پردامنه تعداد ستاره‌دارها در سال‌های متفاوت است؛ یعنی دروازه ورود به دانشگاه همواره در حال قبض و بسط است. ضیا نبوی، فعال دانشجویی قدیم و فعال سیاسی امروز، تابه‌حال ستاره‌داری را دوبار تجربه کرده؛ سال ۸۷ و امسال. «ستاره» او این‌بار اما دوام زیادی نداشت. او که شب اعلام قبولی‌های کارشناسی‌ارشد، خبر ستاره‌دارشدن خود را منتشر کرد، اول هفته جاری خبر از برطرف‌شدن این مانع داد تا در دانشگاه علامه‌طباطبایی، تحصیل در رشته موردعلاقه خود- جامعه‌شناسی- را دنبال کند. حالا او بهتر می‌تواند به ما بگوید که واقعا در چه فرایندی دانشجویان ستاره‌دار می‌شوند.
مشروح گفت و گوی شرق با وی را می خوانید:
شما دو باره ستاره‌دار شده‌اید و خوشبختانه این‌بار مشکل شما حل شد. درباره شباهت‌ها و تفاوت‌های ستاره‌داری در دو دولت احمدی‌نژاد و روحانی توضیح دهید.
از همان روزی که کارنامه قبولی به دستم رسید و در آن اشاره شده بود که «نقص پرونده» دارید، برای من مشخص شد که دوباره ستاره‌دار شده‌ام. همان شب این موضوع را رسانه‌ای کردم و فردا به طبقه دوم سازمان سنجش، هسته گزینش رفتم. آنجا معاون آقای نوربخش گفتند صلاحیت شما را وزارت اطلاعات رد کرده است. بعد خود آقای نوربخش را به‌عنوان رئیس هیئت گزینش دیدم. گویا از روز قبل که این موضوع را رسانه‌ای کرده بودم، برخی از مسئولان پیگیر این ماجرا شده بودند که چرا این‌طور شده است… .
نمی‌دانید که کدام‌یک از مسئولان بودند؟
گویا آقای غلامی [وزیر علوم] سفارش کرده بودند که مسائل در حد امکان حل شود. بنابراین آقای نوربخش گفتند در جلسه بعد گزینش، مشکل برخی را حل خواهند کرد، اما من از خیلی از کانال‌ها پیگیری کردم؛ از کانال‌هایی مانند خانم مولاوردی، دستیار ویژه رئیس‌جمهوری در امور حقوق شهروندی دولت دوازدهم، خانم جنیدی، معاون حقوقی رئیس‌جمهور، نمایندگان مجلس، از جمله خانم سعیدی و خانم سلحشوری و یک‌سری از دوستان هم که با آقای غلامی صحبت کرده بودند.
از همه استعداد ممکن استفاده کردیم. در فضای عمومی هم سعی کردیم موضوع را زنده نگه داریم. بعد از اینکه به گزینش رفتم، گفتند مشکل ۹ نفر حل شده است.
۹ نفر از چند نفر؟
ما در تماس با دوستان دیگر و پرس‌وجو از این‌‌طرف و آن‌طرف به یک فهرست ۱۳ نفره رسیده بودیم، اما نمی‌دانیم کل ستاره‌دارهای امسال چه تعداد هستند. در نهایت من شنبه متوجه شدم نامه برگشت من به دانشگاه زده شده است. همان زمان با دوستان دیگر تماس گرفتم و مسئله اکثریت حل شده بود، اما هنوز دوستانی بودند که مشکلشان حل نشده بود.
روزهای اولی که خبر ستاره‌دارشدن عده‌ای مطرح شده بود، خانم سعیدی به «شرق» از برگزاری جلسه‌ای با دانشجویانی که به مشکل خورده‌‌اند، گفت. از آن جلسه بگویید.
در آن جلسه فکر کنم هشت نفر حضور داشتیم. خانم سلحشوری و خانم سعیدی حرف و حتی تحلیل سیاسی تک‌تک بچه‌ها را شنیدند، اما مسئله این است که من نمی‌دانم هرکدام از پیگیری‌ها چقدر در حل‌شدن این ماجرا نقش داشت. ما حتی اسامی هیئت گزینش را هم نمی‌دانیم، تنها رئیس آن مشخص است. حتی نمی‌دانم کدام پیگیری مشکل را حل کرد، اما درمجموع تمام این پیگیری‌ها کنار هم اثرگذار شدند.
دقیقا همین نکته‌ای که گفتید محل پرسش است. رویه ستاره‌دارشدن و رفع‌شدن آن خیلی گنگ و نامشخص است. با توجه به تجربه شما در دو دوره آیا شباهت‌ها و تفاوت‌ها این دو دوره این موضوع را برای شما شفاف‌تر نکرد که ماجرا از چه قرار است؟
نکته اصلی این است که بنابر مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی به وزارت علوم اجازه داده شده است که از نهادهای امنیتی درباره صلاحیت کلی داوطلبان ارشد نظرخواهی کند. تا‌زمانی‌که دولت‌ها گرایش‌های اصلاح‌طلبانه دارند سعی می‌کنند در مرحله گزینش کمتر سخت بگیرند؛ برای مثال در دولت آقای احمدی‌نژاد وزارت علوم خیلی سخت می‌گرفت. از سوی دیگر در مقابل پیگیری‌ها هم خیلی انعطاف‌ناپذیر بودند. خیلی کم بود مواردی که مشکل کسی در دوره آقای احمدی‌نژاد حل شده باشد. آن زمان حتی کسی پیگیر کار ما هم نشد. یک بار هم که در مقابل مجلس اعتراض کردیم کسی نیامد مسئله را پیگیری کند و یک شب بازداشت شدیم. البته این را فراموش نکنید که در دولت روحانی هم نهادهای امنیتی و وزارت علوم ما را رد صلاحیت کردند، اما تفاوت در این بود که کوشیدند مسئله را حل کنند.
بعد از اعلام رتبه‌های ارشد تعداد زیادی (در مقایسه با سال‌های گذشته) برای پرس‌وجو به نهادهای امنیتی دعوت شدند، به نظر می‌رسد اکثر آنها موفق به ثبت‌نام شدند.
بله، البته نکته اینجاست که برای دولتی که همین پارسال با این تأکید بر حقوق شهروندی رأی گرفته حتی یک ستاره‌دار هم زیاد است.
اگر این اراده در وزارت علوم باشد، هیچ‌کس ستاره‌دار نمی‌شود. سازمان سنجش می‌تواند حتی اگر استعلام منفی بوده، آن را قبول نکند. پس مسئولیت با دولت است. دولت موظف است این مسئله را حل کند، اما با وجود این، تفاوت زیادی بین ستاره‌دارشدن در دو دولت بود که طبیعی است؛ پایگاه مردمی این دولت کجا و پایگاه مردمی آن کجا.
آقای نبوی شما برخلاف برخی از منتقدان به لایحه اخیر دولت برای دفاع از حق تحصیل نگاه مثبتی داشتید. نظر شما درباره این دو نقد که این لایحه نباید مواردی را از این حق اساسی استثنا می‌کرد و دوم، این لایحه شانسی برای عبور از شورای نگهبان ندارد، چیست؟
این دو نگرانی درست است اما نه در این حد غلیظ که گاهی گفته می‌شود. این نگرانی وجود دارد که این لایحه در شورای نگهبان رد شود. نفس این لایحه نشان می‌دهد دولت پیگیر ماجراست. ماجرای سپنتا نیکنام نشان داد می‌توان با پیگیری و انرژی از موانع عبور کرد. باید انرژی گذاشت.
اما درمورد نگرانی درباره استثناهای حق تحصیل؛ باید دید این استثنا‌ها برای دوره محکومیت است یا مادام‌العمر. موضع اصولی این است که حق تحصیل دائمی است و نمی‌توان آن را به‌خاطر جرمی سلب کرد، اما از طرف دیگر برخلاف گفته برخی، «تصریحی» روشن در قانون اساسی برای حق تحصیل در دوره تحصیلات تکمیلی وجود ندارد. بنابراین اینکه قانونی حق تحصیل را به‌عنوان حق اساسی تصریح کند، به‌نظر من مثبت است. طبق این لایحه در صورت قانونی‌شدن آن دیگر مصوبه‌هایی که به این موضوع ربط دارند باطل می‌شوند.
