چكمه‌های روسی هنوز هم قابل اعتماد نیست
چکیده :طعم تلخ قراداد تركمانچای هنوز زیر زبان مردم ایران است كه این نام را برای هر زیان گزافی بر زبان می‌رانند. همان گونه كه تغییر نسل‌ها در ایران از تلخی این قرارداد نكاسته است، تغییر نسل‌ها در روسیه نیز تغییر جهت‌گیری‌های روس‌ها را به دنبال نداشته است. كم نیستند كارشناسانی كه بر این اعتقادند كه تهران فرصت طلایی روس‌هاست برای بده بستان با واشنگتن؛ این اظهار نظر چیزی نیست جز همان مثال قدیمی، مثالی كه می‌گفت چكمه‌های روسی قابل اعتماد...
کلمه: این روزها رایزنی‌ها ایران و روسیه بیش از هر زمان دیگری افزایش یافته است. از یك سو نیروگاه اتمی بوشهر معطل روس‌هاست و از سوی دیگر ایران مذاكرات جدی خود را برای همكاری نفتی و گازی به شركت روسی گازپروم عرضه می‌كند. موشك‌های S300 هنوز تحویل ایران نشده است كه تفاهم‌نامه توسعه میدان‌های نفتی آذر و چمگوله امضا می‌شود و در آخرین اتفاق روسیه در شورای حكام علیه ایران رای می‌دهد. اما ایران هنوز بر قرار و قول‌های خود برای همكاری‌های گازی و نفتی پابرجاست. آیا روسیه شریك قابل اعتمادی برای ایران است؟
به گزارش ایلنا، روسیه سال‌هاست درصدد پر كردن نقطه تحریم در ایران است. وقتی فروش هواپیماهای مسافربری از سوی آمریكا و شركای غربی‌اش به ایران ممنوع شد، توپولوف‌ها راهی ایران شدند. همان هواپیماهایی كه چنان در كسب اعتماد مردم ایران شكست خورده‌اند كه دیگر نه روی كارت پرواز و نه روی اطلاعات آن خبری از نامشان نیست. خودشان هستند و نامشان نیست تا مسافرها از ابتدا استرس سوار شدن بر توپولوف را نداشته باشند.
روسیه به بازار ایران چشم دوخته است، اما گمان می‌رود برای دست یافتن به این بازار حاضر به اعتمادسازی نیست و بارها در مقاطع حساس نشان داده است كه نمی‌تواند نقطه اتكایی برای ایران باشد.
مساله روسیه امروزه به مساله‌ای مهم و اساسی در سیاست ایران تبدیل شده است. از یك سو گروهی روسیه را به هیچ روی شریك قابل اعتمادی برای ایران نمی‌دانند و معتقدند محاسبات بین‌المللی ایران فارغ از روسیه باید مدنظر باشد و از سوی دیگر عده‌ای در تلاشند تا با رایزنی‌ها دیپلماتیك و گشودن درهای جدید در روابط ایران و روسیه سعی در ختم به خیر كردن اتفاقت كنند. به هر روی آن قدر روسیه در مراوده با ایران بی‌احتیاطی كرده است كه صدای انتقاد بسیاری از مقامات ایران را بلند كرده است. وزیر دفاع، سرلشگر فیروزآبادی و بسیاری دیگر از مقامات ایران بارها و بارها انتقاد خود از همسایه شمالی به خاطر عدم تحویل موشك‌های اس سیصد كه سیستمی پیشرفته و دفاعی برای نیروگاه اتمی بوشهر است، اعلام كرده‌اند. قراداد تحویل موشك‌های اس سیصد سال 2007 منعقد شده است. شش ماهی از خلف وعده روس‌ها می‌گذرد و هنوز خبری از این موشك‌ها نیست. از سوی دیگر باید توجه داشت كه نیروگاه اتمی بوشهر نیز به‌رغم وعده‌های مكرر روس‌ها در سال 2009 به پایان نمی‌رسد، چرا كه پس از دیدار اوباما با رییس جمهور روسیه بود كه وی خبر از پیشرفت در مذاكرات با ایران كرد و صراحتا گفت این پیشرفت‌ها به راه‌اندازی نیروگاه اتمی بوشهر نمی‌انجامد. هر چند وی دلیل این عدم راه‌اندازی را غیرسیاسی خواند، اما كیست كه از سخنان وی پس از دیدار سیاسی‌اش با رقیب دیرینه آمریكا بوی سیاست را نشنود.
این روزها اما تنور مذاكرات نفتی و گازی میان ایران و روسیه داغ است. شركت گازپروم پیشنهادات جذابی از ایران دریافت كرده است، پیشنهاداتی برای توسعه 16 میدان نفتی و گازی. هر چند رییس این شركت اعلام كرده است كه شركت متبوعش مایل به سرمایه‌گذاری در حوزه‌های نفتی و گازی ایران است، اما نمی‌توان با اطمینان از پیشبرد پروژه‌ها سخن گفت. ایران هم اكنون تفاهم‌نامه‌ای را با شركت گازپروم پنجمین شركت تولیدكننده انرژی در روسیه به امضا رسانده است كه بر اساس آن مطالعات توسعه دو میدان نفتی آذر و چنگوله در حوزه اناران توسط این شركت آغاز خواهد شد. الکساندر دیوکوف، مدیرعامل گازپروم نفت در سخنانی با اشاره به این که این تفاهم‌نامه آینده خوبی خواهد داشت، اعلام كرده است: آغاز به کار گازپروم نفت در ایران گامی محسوس در تحکیم مواضع این شرکت در بازارهای جهان است.
نباید از نظر دور داشت كه روس‌ها یك بار در همین دو حوزه به ایران بدقولی كرده‌اند. دور نبود زمانی كه کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های لوک اویل روسیه و هیدرو نروژ هر یک به ترتیب با 75 و 25 درصد سهام عملیات در میدان‌های نفتی آذر و چنگوله در حوزه اناران را به عهده داشتند، اما دو شرکت در سال 2007 در نتیجه تحریم‌های آمریکا، عملیات در این دو میدان را متوقف کردند. این بار روس‌ها در قالبی دیگر آمده‌اند برای كسب اعتبار در بازاهای بین‌المللی توسط شركتی كه عنوان پنجمین تولیدكننده نفت در روسیه را یدك می‌كشد.
آنچه بیش از پیش این تفاهم‌نامه را با اهمیت می‌كند و بدقولی روس‌ها در آن را ضرری مضاعف برای ایران می‌سازد مشترك بودن میدان نفتی آذر با كشور همسایه عراق است. اگر روس‌ها قصد آن كنند تا دیگر بار پس از مدتی مطالعه میدان را رها كرده و عملیات را متوقف كنند، فرصت جبران برای ایران بسیار تنگ و شاید غیرممكن باشد. نگاهی به وضعیت كشور عراق نشان می‌دهد كه مقامات این كشور در میانه آتش و خون و عملیات‌های مكرر تروریستی عزم خود را برای توسعه میدان‌های نفتی خود جزم كرده‌اند و بدیهی است كه فعالیت زودهنگام‌تر عراق در این میدان برای ایران زیان‌های بسیار در پی خواهد داشت. جالب آنكه در هشتمین كمیسیون مشترك ایران و روسیه انرژی محور بحث بوده و وزیر انرژی این كشور اعلام كرده است به زودی كشورش مساله حضور در میدان‌های نفتی ایران را بررسی خواهد كرد. هر دو طرف، شركت ملی نفت و شركت گازپروم روسیه از آغاز فصل جدیدی در روابط دو كشور خبر می‌دهند.
توسعه میدان‌های نفتی و گازی در حوزه مناطق مرکزی ایران و اظهار تمایل این شرکت روسی برای حضور در طرح توسعه فاز 12 پارس جنوبی و پروژه ان جی ال 3100، از محورهای مذاکره دو شرکت گازپروم روسیه و شرکت ملی نفت ایران به شمار می‌آید.
در جلسه‌ای كه اخیرا میان نمایندگانی از شركت‌های نفتی ایران و شرکت گازپروم روسیه برگزار شد، نیز زمینه همکاری برای توسعه میدان‌های نفتی ویزنهار، چشمه خوش، البرز، بوشگان، بوشهر و کوه کاکی و میدان‌های گازی گردان، عسلویه، مختار، سلخ، گشوی جنوبی، همچنین همکاری در توسعه فاز 12 پارس جنوبی و پروژه ان جی ال 3100 همزمان با مذاکره‌های جاری با برخی از شرکت‌های متقاضی، برای شرکت گازپروم فراهم شد و مقرر است زمینه عملی شدن این مذاکرات فراهم شود.
طعم تلخ قراداد تركمانچای هنوز زیر زبان مردم ایران است كه این نام را برای هر زیان گزافی بر زبان می‌رانند. همان گونه كه تغییر نسل‌ها در ایران از تلخی این قرارداد نكاسته است، تغییر نسل‌ها در روسیه نیز تغییر جهت‌گیری‌های روس‌ها را به دنبال نداشته است. كم نیستند كارشناسانی كه بر این اعتقادند كه تهران فرصت طلایی روس‌هاست برای بده بستان با واشنگتن؛ این اظهار نظر چیزی نیست جز همان مثال قدیمی، مثالی كه می‌گفت چكمه‌های روسی قابل اعتماد نیست
آقایان وقتی به حرف امروز ما میرسند که خیلی دیر شده و کار از کار گذشته باشد آخر این تاریخ مگر چند بار باید تکرار شود تا ما از آن عبرت بگیریم